Hoe lang geslapen: kun je je eigen antwoord vertrouwen?

Kun jij jezelf vertrouwen? Een wat rare vraag natuurlijk. Ik twijfel er niet aan dat je eerlijk bent naar jezelf (en naar anderen). Toch kan je eigen beleving je voor de gek houden, waardoor je jezelf onbewust in de luren legt. En dat kan hele vervelende gevolgen hebben.

Ik heb het over het feit dat je vrijwel altijd langer slaapt dan je denkt. Als jij voor je gevoel een slapeloze nacht hebt gehad, bestaat er een goede kans dat je toch de nodige tijd (licht) geslapen hebt. En als je het idee hebt dat je maar een paar uurtjes slaap hebt gehad, zouden dit er zomaar 1 of 2 meer kunnen zijn.

Het verkeerd inschatten van je slaapduur wordt met een deftig woord ook wel ‘slaapmisperceptie’ genoemd. Het is onder andere vastgesteld door onderzoek van de Stanford University. Veel mensen met slapeloosheid denken dat ze langer wakker hebben gelegen dan daadwerkelijk het geval is. De kans is aanwezig dat dit ook bij jou het geval is.

Slapen en waken zijn zelfs voor experts op brein- en slaapgebied niet makkelijk te scheiden. Bregje Hofstede – auteur van het boek ‘slaap vatten’ – verwoordt het als volgt: “tussen waken en slapen ligt een schemerzone en het blijkt moeilijk te zeggen waar in die zone jij je ’s nachts bevindt.”

Slaaponderzoeker Eus van Someren heeft het in dit kader over ‘waakzaam slapen’, waarbij de diepe slaap minder diepe golven laat zien. Hij zegt dat één van de hersenhelften wakkerder kan blijven dan andere hersengebieden. Zo zouden dus delen van de hersenen wakker kunnen zijn, terwijl andere delen slapen. Daarnaast is er de grens tussen wakker zijn en lichte slaap die soms moeilijk te onderscheiden is. Logisch dat het dan ingewikkeld wordt voor de beleving van de slaper zelf.

Waarom is het belangrijk om te weten dat je waarschijnlijk beter – of minder slecht – slaapt dan je denkt? Het neemt druk en spanning weg? De situatie is misschien alles behalve prettig, maar ook weer niet zo erg als je denkt. Waarschijnlijk hoef je de dag niet door te komen met maar 2 uur slaap, maar heb je stiekem toch 4 uur meegepakt. Natuurlijk is dat ook geen pretje, maar het gevoel is toch anders.

Dit subjectieve effect is ook door middel van onderzoek vastgesteld. Als een proefpersoon 4 uur slaapt en in de veronderstelling is dat dit er 2 waren zal hij/zij zich verhoudingsgewijs slechter voelen en minder presteren dan een persoon die deze 4 uur wel goed heeft ingeschat. Bovendien zorgt het voor een sterke slapeloze identiteit (slecht slapen hoort bij jou) waardoor het fundament onder het probleem sterker wordt. De knoop wordt steeds iets strakker aangetrokken.

Het advies dat hierbij hoort: ga iets minder af op je eigen oordeel en iets meer op je gevoel. Hoe staat het met je mentale frisheid en met je fysieke energie? Jouw unieke lijfelijke systeem is een betrouwbaar meetinstrument en vertelt je of je goed, middelmatig of nauwelijks hebt geslapen. In dat laatste geval zal dat miraculeuze systeem er vroeg of laat ook zélf weer voor zorgen dat het de nodige slaap te pakken krijgt, ook al hebben we dat soms niet in de gaten.

Goed om te benadrukken: zie de inhoud van dit artikel zeker niet als het bagatelliseren van jouw slaapproblemen. Het is zeker niet bedoeld om te zeggen dat het eigenlijk wel meevalt. Dat valt het vaak niet. Zie het enkel als een geruststelling, een fijn feitje om de druk iets van de ketel te halen en – misschien nog wel belangrijker – een extra reden om goed naar je lichaam te luisteren.

Dit artikel is opgesteld in samenwerking met slaapdeskundige Eef Swillens. Via deze link vind je het gastartikel dat ze over slaapmisperceptie schreef.