Het belang van een goede slaaphouding: 6 vragen aan slaapfysio Hidde Hulshof

Over smaak valt niet te twisten, luidt een gevleugeld gezegde. En eigenlijk geldt hetzelfde voor je slaaphouding. Sommige mensen zweren bij het slapen op de rug, terwijl voor anderen de foetushouding veruit favoriet is. Toch is er over de slaaphouding in combinatie tot slaapproblemen relatief weinig bekend. Hoe moet je eigenlijk gaan liggen als je goed wilt slapen? Ik heb erover gesproken met ‘slaapfysiotherapeut’ Hidde Hulshof. Naast goede tips over een goede slaaphouding wist hij mij veel te vertellen over het bewegen tijdens de nacht.

Wat is een slaapfysiotherapeut precies?

De traditionele fysiotherapeut kijkt naar de bewegingen en de houding van een patiënt gedurende de dag. Ik bekijk als slaapfysiotherapeut hoe het er ’s nachts aan toe gaat. We vertoeven een derde van de dag in bed en liggen dan in diverse houdingen. Soms in houdingen die niet goed zijn voor ons lijf en klachten kunnen geven. Klachten zoals een stijve nek, een pijnlijke rug, hoofdpijn of tintelingen.

Ik help fysiotherapeuten – die aangesloten zijn bij SlaapFysio – om de nacht van hun patiënten in beeld te brengen. We verzamelen informatie middels de SlaapID-meting. We kijken naar het bed waar iemand op slaapt en we meten middels een kastje hoe iemand zich ’s nachts beweegt, hoe warm het is enzovoorts. We kunnen zo zien of iemands lichamelijke klachten wellicht verslechteren of zelfs worden veroorzaakt door het slaapgedrag.

Wat is volgens jou de beste slaaphouding en welke slaaphouding kunnen we het beste vermijden?

Slapen op de zij of slapen op de rug is het beste. Echter moet iemand dan wel ergonomisch goed liggen. Dus op een matras en kussen dat bij zijn of haar lijf past. Buikslapen zou ik afraden. Er komt dan druk te staan op de facetgewrichten in de onderrug. Daarnaast ligt de nek dan ook geroteerd. Slapen in een tussenhouding – zoals op de afbeelding – zou ik ook niet doen. De onderrug en de nek liggen dan beiden geroteerd. Langdurig in zo’n houding liggen kan voor pijn- en stijfheidklachten zorgen. De tussenwervelschijven herstellen dan namelijk moeilijker.

Hoe vaak draaien we ’s nachts en waarvoor dient dit?

We zien in onze database dat mensen gemiddeld 40 keer per nacht draaien. Omdraaien is van belang om de doorbloeding in het lichaam te stimuleren. Daarnaast is het goed om piekdrukken op de gewrichten en weefsels te voorkomen. De wetenschap biedt nog geen eenduidig antwoord op de vraag waarom mensen draaien en keren. Tijdens de slaap verkeren we in verschillende toestanden (arousal: activatietoestanden van de hersenen) waarin mensen mogelijk gaan bewegen. Uit onze SlaapID-metingen zien wij dat bepaalde slaapproducten in de beddenmarkt ervoor zorgen dat mensen minder of meer gaan draaien. Traagschuim is een materiaal waarbij het lichaam, door de warmte die het afgeeft, in het matras wegzakt. Over het algemeen constateren wij dat personen die op dit type materiaal slapen minder gaan draaien en keren dan wanneer zij slapen op bijvoorbeeld een pocketverenmatras. Beweging ’s nachts kent waarschijnlijk meerdere oorzaken die per individu moeten worden onderzocht. 

Op welke manier heeft de slaaphouding invloed op de slaapkwaliteit?

Stel dat iemand graag op de zij slaapt, maar zijn of haar schouders zakken niet goed weg in de matras. Dan is iemand snel geneigd om geroteerd – in een tussenhouding – te gaan slapen. Dit zorgt vervolgens voor rug-, nek- of schouderklachten. Iemand wordt ’s nachts regelmatig wakker van de pijn of stapt ’s morgens uit bed met pijnklachten. Dat is dus niet bevorderlijk voor de slaapkwaliteit.

Veel mensen met slaapproblemen slapen erg onrustig. Ze draaien en woelen continu. Hoe kun je dit voorkomen?

Het ligt eraan waarom mensen gaan woelen en draaien. Wanneer mensen last hebben van een slaapstoornis – zoals apneu of slapeloosheid – is het van belang dit te laten onderzoeken door een arts of in een slaapkliniek. Als iemand ’s nachts wakker wordt met pijnklachten en geen houding meer weet aan te nemen, is het bed mogelijk de boosdoener. Het kan zijn dat deze niet past bij het slaapgedrag of het lichaam van deze persoon.

Wanneer iemand slecht in slaap valt, vaak wakker wordt en niet meer in slaap kan komen is het ook goed om te kijken naar het bioritme. Bijvoorbeeld naar het slaap-waakritme, naar de hoeveelheid stress, hoe laat en wat iemand ’s avonds eet, hoeveel en wanneer hij/zij beweegt of sport en naar eventuele slaaprituelen. Kortom: slaapproblemen kunnen zeer divers zijn. Daarom werken wij vanuit SlaapFysio graag samen met verschillende expertises om de slaap van onze patiënten te kunnen verbeteren.

Tijdens de nacht draai je je regelmatig (onbewust) om. Hoe kun je dan voorkomen dat je verkeerd gaat liggen?

Dat kun je alleen voorkomen door een zogenaamde prikkel toe te dienen. Een voorbeeld hiervan is het slaapmaatje: de Beddelicious Buddy. Deze speciale rol zorgt ervoor dat je niet in een tussenhouding of buikligging kunt draaien. Het kost vaak enige tijd om aan zo’n hulpmiddel te wennen, maar het kan wel degelijk een positieve uitwerking hebben voor mensen met fysieke klachten.